De geschiedenis van Holland draait voor een belangrijk deel om de strijd tegen het water. Vanaf het jaar 1000 doen de bewoners van dit gebied hun uiterste beste om droge voeten te houden. Met vallen en opstaan slagen de bewoners erin om de ‘waterwolf’ te temmen. Pompen of verzuipen was het motto, met de mens als (voorlopige?) winnaar.
Hoe inventief waren de bewoners die de zandgronden langs de kust verruilden voor de zompige veenbodem in deze waterrijke omgeving. Hoe slaagden zij erin om met behulp van molens, stoom-, elektrische en computergestuurde gemalen het water op het juiste peil te houden? En wie bepaalden door de eeuwen heen hoe dit gebied beheerd moest worden?
Vragen waarop we tijdens de themadag ‘Pompen of verzuipen’ een antwoord hopen te geven. Fietsend of wandelend ontdekt u dat de historie van de waterhuishouding nog zichtbaar en tastbaar is in het Land van Leeghwater. En hoe het waterbeheer de afgelopen 450 jaar is verduurzaamd en geïnnoveerd.
De vernufteling
Jan Adriaenszn Leeghwater was leergierig, had een brede belangstelling en een grote fantasie. Eigenschappen die hem goed van pas kwamen in de rest van zijn leven. Behalve molenmaker werd hij ook waterbouwkundige. ‘Vernufteling’ noemde hij zichzelf, omdat de titel ‘ingenieur’ in die tijd nog niet bestond.
De vernufteling Leeghwater was voortdurend bezig om dingen te verbeteren. Of het nu ging om molens, sluizen of carillons, telkens weer slaagde hij erin om vernieuwingen aan te brengen, waardoor ze nog beter functioneerden. Leeghwater maakte naam op verschillende terreinen en werd een gewild adviseur.
Niet voor niets hebben we gekozen voor het thema ‘Vernufteling’. Als hommage aan Leeghwater, maar ook omdat we denken dat er nog altijd heel veel ‘vernuftelingen’ in onze regio wonen. Met behulp van een groot aantal enthousiaste partijen zijn we dit voorjaar aan de slag gegaan, om oplossingen te vinden voor ogenschijnlijk ingewikkelde problemen. Tijdens de themadag ‘De vernufteling’ ziet u het resultaat. Verbaas u met ons over het vernuft dat anno 2025 nog altijd onder ons is.
Oogst
De eerste bewoners van het Schermereiland, veengrondgebied tussen de Beemster en de Schermer, leefden voornamelijk van de veeteelt en de visvangst. Ieder huishouden had wel een koetje, wat schapen of kippen en in de wateren rondom het eiland zat vis genoeg.
Na de drooglegging van de meren lag het accent in het begin ook voornamelijk op de veeteelt. Maar door de eeuwen heen nam de landbouw een steeds voornamere plaats in. Tarwe, graan, suikerbieten, kool, knolselderij, aardappelen, broccoli en knoflook zijn nu producten die op de vettige klei in de droogmakerijen worden geteeld. En in het voorjaar kleuren de bloembollenvelden de Beemster en de Schermer.
‘Oogst’ is het derde themadag in het jubileumjaar Leeghwater 450. Ga eens langs bij de agrariërs op het Schermereiland, in de Beemster, de Schermer, de Starnmeer en de kleine polders de Noordeindermeer en de Sapmeer. Maak kennis met de verscheidenheid aan bedrijven, de innovatieve bewerking van land en de liefde voor de dieren en gewassen. En ga na afloop naar huis met een tas vol streekproducten die verkrijgbaar zijn bij de stalletjes.
Recht en rede
Kleine criminelen en belhamels werden in vroeger tijden berecht of terecht gewezen in de dorpen op het Schermereiland. De Rijp, Graft, het Zuiden en Noorden van Schermer en Schermerhorn hadden raad- en rechthuizen, met arrestantenruimten of kleine gevangenissen. Zware criminelen werden overgebracht naar steden als Alkmaar en Purmerend.
Nog altijd zijn in het Land van Leeghwater de gebouwen van weleer te bewonderen. De prachtige raadhuizen, de authentieke rechthuisjes en het is zelfs mogelijk om nog een kijkje te nemen in een aantal gevangenissen. Gidsen in de verschillende gebouwen laten het u graag zien en vertellen verhalen over de rechtspraak door de eeuwen heen. ‘Recht en rede’ heeft na deze dag geen geheimen meer voor u.
Maak van de gelegenheid gebruik om te genieten van de rust en ruimte op het Schermereiland. Wandelaars lopen een rondje van zo’n zeven kilometer, brengen een bezoek aan drie dorpen en lopen over het Kerkepad door het Natura 2000-gebied Eilandspolder. Op de fiets rijdt u een route van zo’n 20 kilometer langs de randen van de droogmakerijen. U bezoekt vier dorpen, drie raadhuizen en twee rechthuizen.
Eindmanifestatie
Aan alles komt een einde en zo ook aan de viering van de 450e geboortedag van Jan Adriaenszn Leeghwater. Waar zouden we de slotmanifestatie beter kunnen houden dan in zijn geboortedorp De Rijp. Het wordt een spetterend einde van een mooi jaar. Waar stad en land elkaar ontmoeten. En waar we terugkijken op vier bruisende maanden, waarin Leeghwater en zijn erfenis volop in de schijnwerpers stonden. Binnenkort vertellen wij u meer over wat u op 30 en 31 augustus 2025 kunt verwachten.