Kerken en synagoge

Verdronkenoord 68, centrum

De rooms-katholieke Sint Laurentiuskerk is één van de vroegste werken in Noord-Holland van de beroemde architect Pierre Cuypers uit Roermond. Het is een kerk op de plattegrond van een Latijns kruis. Tot de bijzonderheden behoren de luchtbogen aan de buitenkant van het gebouw. Deze dienen om de uitwaartse druk van de zware hoge muren op te vangen. 

Bouwperiode/bouwjaar en stijl

1859 - 1861, Neogotiek

Blikvangers, wetenswaardigheden:

• Rijk versierde roosvenster van Limburgs mergelsteen, boven de monumentale toegangsdeur.
• Kleurige wandschilderingen van het Heilige Bloedmirakel van Alkmaar.
• De geschilderde kruiswegstaties en gebrandschilderde ramen.
• In de wanden bovenin het schip onder de vensters (het triforium) een reeks opengewerkte reliëfs met symbolen van de vier Evangelisten, de vier westerse kerkvaders, de twaalf apostelen en St. Laurentius.
• Groot triomfkruis uit 1862.
• De oude kerkbanken, in 2012 aangepast aan de huidige eisen van zitcomfort.
• Het orgel wordt bespeeld.

Het huidige Waaggebouw, Waagplein 3, centrum

De Waag is oorspronkelijk gebouwd als Heilige Geestgasthuis met een kapel. Het gasthuis diende als armenziekenhuis en pelgrims konden er overnachten op hun doorreis. Het gebouw werd omgebouwd tot Waag in de 16e eeuw. Het Waagplein groeide met de eeuwen. In de 17de, 18de en 19de eeuw werden diverse woonhuizen gesloopt om het marktterrein te vergroten. De kaas die op het plein werd verhandeld, werd aangevoerd uit het omliggende platteland.

De grootste afnemers zijn niet meer de regionale klanten, maar landen als Duitsland, Engeland, VS en Japan. Deze landen leveren nu de grootste groep toeristen, waaraan de kaasmarkt haar bestaan te danken heeft. Hier klinkt dan ook van medio april tot medio september nog elke vrijdag om 10.00 uur de bel als startsein van de markt en wordt de definitieve koop gesloten met een traditioneel handjeklap!

Bouwperiode/bouwjaar en stijl

Oorsprong 14de eeuw; Waag in 1582, voorgevel herbouwd 1884, Renaissance

Blikvangers, wetenswaardigheden:

• Kaasmuseum met expo ‘van koe naar kaas’.
• De Waag stond eerst naast de huidige plaats.
• Onder de luifel zie je de oorspronkelijke kooromtrek van de kapel, waar het hoofdaltaar zich bevond.
• Pronkgevel met tegeltableau.

Kapelsteeg 3, centrum

Ten tijde van de bouw van de Kapelkerk was de Laat nog water. De hoofdingang zit daarom in de korte gevel aan de Kapelsteeg. Ook het pand genaamd Het Landwijf, daar recht tegenover, heeft om die reden de ingang in deze steeg.

In 1760 werd het gebouw getroffen door een brand. Daarbij ging het middeleeuwse houten tongewelf verloren. Daarvoor in de plaats kwam het huidige stucgewelf met zijn verhoogde velden.

Een bewoonster van een buurpand van de Kapelkerk was zo blij dat haar huis bij de brand gespaard was gebleven, dat zij aan de kerk een preekstoel schonk. 

Eind 2002 en begin 2003 vonden hier archeologische onderzoeken plaats. Er werd een twintigtal graven geborgen. Geheel onderin werden nog enkele grafkisten aangetroffen uit een oudere periode.

Het hout van één van de kisten dateerde uit circa 1579, een tweede na 1460 en een derde na 1461.

Het kerkgebouw werd in 2004 grootscheeps gerestaureerd. Daarbij is het orgel gereviseerd en is de orgelkas in de oorspronkelijke kleur geschilderd: gemarmerd en gehout. 

Bouwperiode/bouwjaar en stijl

Circa 1500-1540; in 1707 vergroot aan de zijde van het Verdronkenoord

Blikvangers, wetenswaardigheden:

• Bankenblok in Lodewijk XIV-stijl met de krullende acanthusbladeren.
• Gewelf, houten spreekstoel en orgelkas met versieringen in rococostijl.
• Glas-in-loodramen (W. Bogtman 1924-1942).

Hofstraat 15, centrum

Sinds 2011 is de Synagoge in handen van de Stichting Synagoge Alkmaar. Voordien was het vanaf 1952 in gebruik door de Baptistengemeente.

Op 10 mei 1604 stond de vroedschap van Alkmaar als eerste Hollandse stad de Joden toe om zich vrij te vestigen. In 1744 werd de joden vrijheid van godsdienstoefening verleend. Ze kwamen lange tijd bijeen in huissynagoges, tot in 1802 het geboortehuis van Cornelis Drebbel (1572-1633), de beroemde Alkmaarse kaarttekenaar en uitvinder, aan de Hofstraat werd gekocht.

De Tweede Wereldoorlog betekende het einde van het gebruik van de synagoge.

Bouwperiode, bouwjaar en stijl

Gevel 1844

Blikvangers, wetenswaardigheden:

• Gevelstenen.
• Sterraam met glas in lood.
• Hebreeuwse teksten op de gevel
• Moderne aanbouw.
• Glazen monument met de namen van 173 personen die op 5 maart 1942 uit Alkmaar zijn weggevoerd.
• Aan de achterkant zijn woningen gemaakt.
• Enige Synagoge ten noorden van Amsterdam.